Trzebinia - Szlak Kultury Żydowskiej

zdjęcie macew na cmentarzu żydowskim w Trzebini
Pierwsi Żydzi pojawili się w Trzebini około XVI wieku jako podróżujący kupcy. W XVIII w. dzięki staraniom Antoniego Schilhara Trzebińskiego, który nadał Żydom prawo swobodnego handlu w mieście, rozwinęło się osadnictwo żydowskie. Trzebińska gmina wyznaniowa powstała w 1815 r, a swym zasięgiem obejmowała – prócz samego miasta Trzebini – Czatkowice, Dębink, Frywałd, Grojec, Krzeszowice, Lgotę, Miękinię, Mirów, Młoszowę, Paczółtowice, Psary, Pisary, Rudno, Radwanowice, Rudawę, Sankę, Siedlec, Trzebionkę, Żary z Dubiem i Żbik. W XIX w. wybudowano trzy synagogi, między innymi: „Szul” przy Rynku i bożnicą kupiecką przy ul. Piłsudskiego. W latach 20. XX wieku liczba Żydów była tak znaczna, że na burmistrzów wybierano prawie samych żydowskich mieszkańców Trzebini. Trzebińscy Żydzi zajmowali się głownie gorzelnictwem oraz handlem. Przed wybuchem II wojny światowej społeczność żydowska w Trzebini posiadała  swoje synagogi, domy modlitwy, szkoły, mykwę, rzeźnię czy różne organizacje pomocowe i stowarzyszenia. W roku 1940 do 1941 znaczną część Żydów wysiedlono do getta w Chrzanowie lub obozów pracy przymusowej na terenie Trzebini. Do dzisiejszego dnia na terenie miasta ocalały kirkut z 248 macewami powstały w 1815 roku oraz synagoga kupiecka.

Trasa szlaku wiedzie od cmentarza żydowskiego (kirkutu) [1], zlokalizowanego przy ul. Słowackiego. Na cmentarzu zachowało się około 800 macew oraz mogiła zbiorowa, kryjąca szczątki Żydów pomordowanych w obozie za torami. W ostatnich latach wzniesiono w tym miejscu pomnik.

Najstarszy grób - z zachowanym jedynie imieniem Szymon - pochodzi z 1780r., natomiast ostatni pochówek - Dawida Eli Markowicza - odbył się w1942 r. Na nowej części cmentarza, po lewej stronie od bramy wejściowej zaczyna się kwatera przeznaczona dla kobiet, a po prawej kwatera dla mężczyzn. W załamaniu muru przed ohelem (niewielkim murowanym grobowcem)zaczyna się stara cześć cmentarza, gdzie znajdują się najbardziej interesujące macewy; nie ma tu podziału na część kobiecą i męską.

Kolejny punkt na trasie to centrum Trzebini [2],gdzie w okresie międzywojennym zamieszkiwała większość miejscowych Żydów. Przy Rynku znajdowała się wielka synagoga Szul (nie zachowana)oraz synagoga Kupiecka (przy obecnej ul. Piłsudskiego), widoczna po drodze do Dworu Zieleniewskich [3], gdzie znajduje się ekspozycja dotyczącą historii trzebińskich Żydów.

W centrum Trzebini okupant niemiecki zorganizował dla Żydów małe getto. Obejmowało ono teren między ulicami Ochronkową i Krakowską oraz część ulicy Piłsudskiego. W dniu 1.06.1942r. hitlerowcy dokonali na Placu Targowym selekcji miejscowych Żydów.Następnie skoszarowano ich w budynku starej Gazowni [4] przy obecnej ulicy Dąbrowskiego. Wkrótce młodych i zdolnych do pracy popędzono do getta w Chrzanowie. Pozostali zostali wywiezieni do obozu koncentracyjnego Auschwitz- Birkenau.

Szlak prowadzi następnie na teren dawnego obozu w Trzebionce [5], gdzie od 1942 r. istniały baraki, wzniesione dla robotników belgijskich,zatrudnionych przy rozbudowie rafinerii. W 1943 roku na ich miejsce prowadzono angielskich jeńców wojennych z obozu Lamsdorf w Łambinowicach (Śląsk). W 1944 r. niemieckie kierownictwo rafinerii zastąpiło ich więźniami z obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau.Obok tego miejsca wystawiono pomnik „Ofiarom Faszyzmu”.

Kolejny przystanek to miejsce po dawnym boisku sportowym [6] przy obecnej ulicy Pułaskiego, gdzie w dniu 14.09.1939 r. naziści rozstrzelali grupę 23 Żydów z Trzebini. Stąd trasa prowadzi pod wiadukt wzniesiony nad torami, gdzie w dniu 5.09.1939 r. dokonano zbiorowej egzekucji na schwytanych w łapance 87 Żydach (z Chrzanowa i Jaworzna) oraz 3 Polakach. Rozstrzelano ich pod skarpą kolejową [7] na miejscu nazywanym „popielnikiem” (wysypywano tam popiół z pieców węglowych).

Dalej szlak prowadzi na teren dawnego obozu pracy „za torami” [8], gdzie od 1942 r. przebywało jednorazowo około 700 więźniów - Żydów przywiezionych z Francji, Węgier, Polski, Rumunii, Słowacji i ZSRR.Zmarłych lub zamordowanych więźniów wywożono na cmentarz żydowski w Trzebini, gdzie znajduje się ich zbiorowa mogiła (pochowano w niej około150 więźniów). Obóz zlikwidowano w 1943 lub 1944 r. a więźniów najprawdopodobniej zamordowano w Auschwitz.

W pobliżu znajduje się dworzec kolejowy,skąd w czerwcu 1942 r. odjechała w swoją ostatnią podróż – do obozu koncentracyjnego Auschwitz – grupa trzebińskich Żydów, uznanych przez hitlerowców za zbyt starych i chorych, a tym samym niezdatnych do pracy.

mapa trasy szlaku kultury żydowskiej


 

 

 

Multimedia



Visitmalopolska.pl - oficjalny portal turystyczny województwa małopolskiego

Visitmalopolska.pl to portal turystyczny prowadzony przez Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Małopolska jest jednym z najatrakcyjniejszych turystycznie i najchętniej odwiedzanych regionów w Polsce. To właśnie tutaj został uruchomiony, jeden z pierwszych w Polsce, regionalny system informacji turystycznej (Małopolski System Informacji Turystycznej), którego częścią jest ten portal. Jego zadaniem jest podpowiedzieć turyście, co warto zobaczyć w Małopolsce oraz ułatwić znalezienie informacji o noclegach, wydarzeniach, przyrodzie i zabytkach. 

Co warto zobaczyć w Małopolsce?

Lista atrakcji Małopolski jest długa i różnorodna. Portal Visitmalopolska.pl ułatwia zwiedzanie województwa małopolskiego poprzez prezentowanie informacji o atrakcjach turystycznych poszczególnych miast i regionów, a także ciekawych miejsc danego typu, takich jak muzea, zabytki, szlaki tematycznekultura i rozrywka, przyroda, zdrowie i uroda, podziemne trasy i inne.

Zadbaliśmy również o opisanie atrakcji, z których szczególnie słynie Małopolska - kopalni soli, spływu Dunajcem, term, Szlaku Architektury Drewnianej oraz obiektów wpisanych na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Przygotowaliśmy także wskazówki dla odwiedzających Małopolskę rodzin z dziećmi, seniorówmiłośników białego szaleństwa i wędrówek - a także wiele, wiele więcej.

Ciekawe miejsca w Małopolsce

Dzięki portalowi Visitmalopolska.pl, bogactwo historyczne i kulturalne regionu, różnorodność oferty turystycznej, mnogość wydarzeń kulturalnych, obiektów turystycznych, tras, szlaków, a także zjawiskowa przyroda, stają się bliższe turyście. Dzięki takim funkcjom portalu jak interaktywna mapa regionów Małopolski, rozbudowane opisy atrakcji i baza danych teleadresowych (m. in. noclegów i Punktów Informacji Turystycznej) może on z łatwością zaplanować zarówno jednodniową wycieczkę, jak i dłuższy urlop. Z kolei aktualizowane na bieżąco moduły Aktualności i Wydarzeń pozwalają zaplanować pobyt w oparciu o aktualne wydarzenia w regionie.

Atrakcje turystyczne w Małopolsce

Portal turystyczny Visitmalopolska.pl to źródło rzetelnych i aktualnych informacji turystycznych dotyczących województwa małopolskiego. Jest on skierowany zarówno do osób odwiedzających Małopolskę pierwszy raz, regularnie powracających tu turystów, jak i mieszkańców poszukujących informacji o aktualnych wydarzeniach w regionie i atrakcjach turystycznych w swojej okolicy. Interesujące informacje znajdą tu osoby poszukujące różnorodnych aktywności - turystyki pieszej, rowerowej, śladami historii, kuchni, religii, sportów zimowych i ekstremalnych, a także miłośnicy historii, kuchni czy turystyki religijnej.

Portal Visitmalopolska.pl to nie tylko najpiękniejsze miejsca w Małopolsce, ale też kompletna baza rekomendowanych adresów (m. in. noclegi, małopolskie atrakcje turystyczne, gastronomia, blogi podejmujące tematykę regionalną). To skarbnica wiedzy i aktualnych danych oraz miejsce dające możliwości prezentacji oferty dla branży turystycznej.

Nie wszystkie małopolskie atrakcje cieszą się taką samą popularnością - jedne są tłumnie zwiedzane, o innych wie garstka pasjonatów, mimo że są nie mniej piękne czy interesujące. Na Visitmalopolska.pl staraliśmy się zaprezentować wszystkie ciekawe miejsca i obiekty. Zachęcamy do korzystania z portalu i wykorzystywania zamieszczonej tu wiedzy do odkrywania najpiękniejszych i najciekawszych miejsc w Małopolsce!

 

 

Powiązane treści